script/regie

Aandachtspunt

Gedeelte van een beeld waar de aandacht van de kijker zich op richt (veelal het gezicht van een personage)

Absorptiepunt

Moment in een shot, waarop het publiek de belangrijkste dingen heeft waargenomen en waar dus meestal wordt (weg)gesneden

Actie

Handeling in beeld

Actie!

Startcommando op de set voor acteurs, figuratie en crew

Actual

Het 'gekozen' beeld, signaal dat aan de uitgang van de beeldmenger staat

AD

1Art director;
2(Angelsaksisch) regie-assistent (assistant director)

ADC

1Assistent Directors Club;
2A/D-converter

Agent

Representant van met name acteurs, modellen, muzikanten en presentatoren, steeds vaker ook van regisseurs en schrijvers

Alan Smithee

Fictieve filmregisseur. Deze naam is bedacht door een producent, die onenigheid had met zijn regisseur over de final cut. De rechter bepaalde dat de regisseur zijn naam van de titels mocht halen. Maar een film zonder regisseur oogt niet. Inmiddels zijn er diverse films geregisseerd door een Alan Smithee. That is the only permissible pseudonym for a director. Nederlandse variant bij Iep! Ellen Smit...

Antagonist

Tegenspeler

Anticiperen

Vooruitlopen op;
1het maken van kadreringen of camerabewegingen die (te veel) op de handeling vooruitlopen;
2(acteren) het te vroeg reageren op een tegenspeler

Arena

Locatie in dramaturgische zin

As

Imaginaire lijn tussen personen in beeld, welke niet zonder gevaar van vervreemding door de camera kan worden overschreden. Ook een bewegingsrichting van b.v. een auto kan een 'as' opleveren; in Angelsaksische landen de 180-degree rule genoemd. "Over de as gaan", altijd goed voor een heftige discussie op de set, zeker als er meer personages bij betrokken zijn

Augenkitzel

Shots voor de vaart, waardoor de ogen van de kijker geprikkeld blijven

Autocue

Tekstprojectie in optische as van camera vanaf een monitor via een halfdoorlaatbare spiegel, zodat de presentator zijn tekst niet uit het hoofd hoeft te leren, ook (tele)prompter

Beeld en Geluid Awards

Televisievakprijs uitgereikt door Beeld en Geluid voor tv-programma's, concepten, acteurs en tv-persoonlijkheden, alsmede een oeuvreprijs

Binger Filmlab

Op internationale fimmakers gericht ontwikkelingsinstituut voor filmprojecten in Amsterdam

Biopic

Film die het leven van een bekend persoon toont

Bit part

Heel kleine acteursrol

Blauwtje

Op de set uitgedeeld gekleurd inlegvel met (ten opzichte van het shootingscript) gewijzigde scène(s), ook wel pinky (afhankelijk van de papierkleur)

Blocking

1Treedt op in een routing switcher als een verbinding tussen een in- en uitgang niet tot stand kan komen omdat een van beide reeds in gebruik is;
2het bepalen van de mise-en-scène op de set

Board

1Printplaat;
2klap (engels)

Boek

Film die nog niet af is

Bussiness

Actie, die geen dramatische functie heeft

Cameo

Zeer korte, maar opvallende rol, gespeeld door bekend acteur [=gastrol] of door regisseur zelf (b.v. Hitchcock in zijn films). Als Nederlandse vertaling suggereert 'Onze Taal': glimprol

Camera-links

Links vanuit de camera gezien, aanduiding in continuïteitsrapport voor loop- of kijkrichting van acteur

Camera-rechts

Rechts vanuit de camera gezien, aanduiding in continuïteitsrapport voor loop- of kijkrichting van acteur

Camjo

Camerajournalist, programmamaker zonder crew [afb. Ralph Mooijekind]

Casting couch

Meubelstuk in de kamer van de producent, waarop de carrière van een actrice kan beginnen

Champ-contrechamp

> Shot-tegenshot

Cheaten

Valsspelen, het wegliegen, verdoezelen van kleine dingen in b.v. continuïteit, hoek, hoogte, diepte, etc.

Chinees draaien

Filmen zonder materiaal in de camera, veel gebruikte techniek, zoals bij het draaien van close-ups op figuranten die lang hebben moeten wachten, vgl. French take, Strawberry filter

Chronologie

Vertelwijze van een verhaal in volgorde van de gebeurtenissen

Cliffhanger

Einde van serie-aflevering dat de kijker doet uitzien naar het vervolg

Confrontatiescène

Scène, die verplicht voortvloeit uit de crisis en waarin de protagonist en antagonist eindelijk met elkaar worden geconfronteerd

Continuity

Bewaken van de continuïteit tijdens de opnamen, > ook scriptgirl

Continuïteit

1Het doorlopen van de handeling;
2het bewaken op de set van de eenheid in het spel der acteurs en andere voorwerpen in het beeld tijdens de verschillende camerainstellingen of bij scèneovergangen, meestal (in Nederland) gekoppeld aan script

Continuïteitsrapport

Lijst met opnamegegevens t.b.v. de montage en de continuïteit, D.C.R.

Contrashot

Shot van tegenspeler, ook tegenshot of reverse angle

Copywriter

(commercials) Tekstschrijver van een reclamecampagne, werkzaam voor het reclamebureau

Coveren

Het opnemen van een scène vanuit verscheidene hoeken

Covershot

1Ruim shot van gehele scène, ook mastershot; 2. tussenshot om continuïteit te suggereren, lapshot

Crisis

Belangrijkste beslissende gebeurtenis, die de hoofdpersoon overkomt, waardoor zijn lot en daarmee het verdere verloop van de film bepaald wordt; crisis leidt tot confrontatiescène

Cut!

Stop!

Cut to

'Over naar' of 'We gaan naar', aanduiding in een scenario voor een overgang naar een volgende scène bepaald door de bedenker/scenarist. Vaak gebruikt als toevoeging wanneer de scenarist specifieke ideeën heeft over de montage

Dagrapport

Rapport van een draaidag

Daily Continuity Report

Lijst met opnamegegevens t.b.v. de montage en de continuïteit, continuïteitsrapport

Découpage

Opdeling van een scène in verschillende camera-instellingen

DÃ©coupage

Het opdelen van een scène in verschillende shots.

DCR

Daily Continuity Report, lijst met opnamegegevens t.b.v. de montage en de continuïteit, continuïteitsrapport

DDG

Dutch Directors Guild, gilde van Nederlandse regisseurs

Deus ex machina

1Oorspronkelijk een manier om een eind te breien aan toneelstukken in de Griekse oudheid, waar men op het dramatisch hoogtepunt een acteur als god (deus) van boven het toneel op liet zaken (in een takelinstallatie, machina) en hem aldaar de ontknoping liet verklaren;
2uit de lucht gegrepen einde aan een film: 'En toen kwam er een olifant met een lange snuit, en die blies het verhaaltje uit', ofwel een noodoplossing voor een scenariofout

DIFA

Dutch Documentary and Independent Film Association, organisatie van documentaire filmmakers, zachte dood gestorven

Digislate

Klap met tijdcode van de syncklok, Am. smart slate

Docudrama

Gedramatiseerde vertelling van een documentair onderwerp

Docusoap

Documentaire waarbij de principes van een soap worden gehanteerd, zonder de documentaire-uitgangspunten te verliezen, rekening houdend met reclameblokken

Doorloop

Repetitie van shot, > spoorboekje lopen, doorpass, Italiaantje

Doubletake

Reactie in tweede instantie, bekend geworden door Laurel & Hardy

Draaiboek

Scenario aangevuld met vormgevingsaanwijzingen; de term draaiboek heeft zijn oorsprong bij de televisie waar de cameramensen (in de studio) het aan de camera hangende draaiboek per pagina omsloegen, > ook storyboard

Draft

Scenarioversie

Dramaturg

Scriptlezer, scriptbegeleider en soms ook scriptdoctor, veelal werkzaam bij (de afdeling drama van) een omroep

Eindklap

Ondersteboven gefilmde klap aan einde van de take, ook B.O.E., endslate of naklap

Elbow two

Gebaar om aan te geven dat een take is afgekeurd, ook NG

Ellips

Indirecte vertelstructuur

Endslate

Ondersteboven gefilmde klap in einde (maar meestal na beëindiging) van de take, ook B.O.E., naklap of eindklap

Expositie

Het neerzetten van personages en situaties

Feedback

1Commentaar van derden op een versie van script of montage;
2rondzingen, wanneer het door de microfoon opgevangen geluid middels versterking nogmaals bij de microfoon aankomt en aldus keer op keer wordt versterkt. N.B. Ook een videosignaal kan rondzingen

FFOA

First Frame Of Action, eerste beeld of geluid (van een akte of tape)

Figuratie

Ondergeschikte rollen zonder dialoog, ook extra's

Film

1Filmvertelling;
2filmkunst;
3filmmateriaal;
4beelddrager,
5commercial; > ook cinema

Final Draft

Tekstverwerkingssoftware, speciaal voor scenarioschrijven

First (A.D.)

First assistant director, veelal combinatie van opnameleider en regie-assistent

Flash-back

Kort fragment, spelend in het verleden

Flash-forward

Kort fragment, spelend in de toekomst

Floormanager

Opnameleider in tv-studio, onderhoudt contact tussen acteurs en regie, op de vloer

Focuspakker

Acteur, die de aandacht in het beeld overneemt

French take

Draaien alsof, teneinde (duur) filmmateriaal te besparen en geïnterviewde niet te schockeren, ook jen slinger, strawberryfilter, houten camera of chinees draaien

Golden take

De beste take waarin gezongen wordt en gebruikt wordt voor de playback

GTBB

Gevoelig tegenspel buiten beeld

Hekking

Iemand die opvallend zijn best doet in beeld te komen (wethouder van Juinen, personage van Kees van Kooten)

Houten camera

'Met * draaien': Draaien alsof, teneinde (duur) filmmateriaal te besparen en geïnterviewde niet te schockeren, ook jen slinger, French take, chinees draaien of strawberryfilter

Idiot board

(I.B.) Tekstbord dat naast camera staat t.b.v. weinig-tekstvaste acteurs, (ook idiot cards)

Inspreken

Voorlezen en opnemen van de commentaartekst

Instartje

Kort filmpje, van tape of disk, dat tijdens een praatprogramma op het juiste moment kan worden ingestart; vgl. item

Italiaantje

1Snel even de posities van een shot doorlopen, checken of het shot zo filmbaar is;
2droge tekstrepetitie tussen acteurs

Jen-slinger

Draaien alsof, teneinde (duur) filmmateriaal te besparen en geïnterviewde niet te schockeren, ook French take, Chinees draaien, strawberryfilter of houten camera

Kill your darlings

Uitdrukking in de montage bij het verwijderen van een (door de regisseur) geliefde opname of scène

LIRA

Stichting Literaire Rechten Auteurs

Loggen

Doornemen van opgenomen materiaal en noteren van de tijdcodes van bruikbare gedeelten t.b.v. montage, ook spotten. Dit kan ook met een computer die de tijdcodes vastlegt d.m.v. een logprogramma, zoals b.v. Medialog (van Avid)

Log line

Beschrijving in twee zinnen van het filmverhaal. De tekst moet prikkelend en intrigerend zijn

Luijkenstraat, Jan

Geoniem voor Nederlands Fonds voor de Film

L.V.C.

Links van camera, aanduiding in DCR dat acteur links (voor de kijker) langs de camera kijkt

Mark-acting

(Zichtbaar dan wel voelbaar) lopen tot de stip

Marked-up script

> Uitgelijnd script

Martini

De laatste instelling of shot van een draaidag

Martinishot

De laatste instelling of shot van een draaidag

Maverick

Tegendraadse regisseur, naar analogie van de Amerikaanse pionier Samuel A. Maverick

McGuffin

(Hitchcock) Voorwerp of plotelement dat de aandacht van de kijker trekt en/of de plot voortstuwt. Meestal iets waar elk van de personages op de een of andere manier mee bezig is. In wezen iets waar het hele verhaal omheen is gebouwd, maar dat zelf nauwelijks enige relevantie heeft

Metafoor

Beeldspraak, troop, overdrachtelijke vertelwijze

Method-acting

Acteertechniek, waarbij de acteur zichzelf in een bepaalde stemming brengt via trucjes (volgens de Stanislavsky-methode), o.a. toegepast in 'One flew over the cuckoo's nest'.

Mise-en-scène

Ordening en beweging van spelers in het beeld

Monologue interieur

Gedachtenstem

Moodboard

Visuele presentatie, meestal op basis van bestaande foto's, bedoeld als stijlimpressie bij het pitchen van een project

M.O.S.

Mit out sound, uitdrukking van Duitse regisseur (Erich von Stroheim) in Hollywood toen hij zonder geluid wilde draaien, ook stom of mute

Muppet

Korte terugkeer in het shot met reactie op de camera (zoals in de 'Muppetshow' van Jim Henderson en Frank Oz)

Netwerk Scenarioschrijvers

Club van de scenarioschrijvers, afdeling van de vereniging van schrijvers en vertalers

NG

No Good, afgekeurde take, > Elbow Two

Noddy

Tussenshot van knikkende interviewer, > ook Heizenberger

Nouvelle Vague

Invloedrijke Franse filmstroming uit de jaren '50 en '60, waarvan qua techniek- en stijlkenmerken het gebruik van jump-cuts opvalt, evenals de afwezigheid van continuïteit (door de klassieke filmschool indertijd als onaanvaardbaar beschouwd) en de spontane en natuurlijke acteerstijl, improvisatie, het handheld filmen op locatie met direct geluid en het gebruik van een natuurlijk ogende fotografie

Nouvelle Violence

Opleving van (meestal koelbloedige) geweldsfilms begin jaren '90, waarin het geweld zelf vaak als stoer en (zwart-)komisch verhaalelement wordt gebruikt

One-take actor

Acteur die meestal reeds in de eerste take datgene doet wat de regisseur van hem verlangt

Open shots

Non-descript beeldmateriaal dat overal bruikbaar is, multi-purpose-shots

Outline

1Korte beschrijving van het filmverhaal, een enkele zin per scène, met de inhoud, de personages, wanneer en waar de handeling plaatsvindt. Een gehele outline bestaat uit 50-100 zinnen, waarbij niet perse alle scènes dienen te worden beschreven;
2letteromtrek of rand (border) om voorwerp

Pats!

Eufemisme voor Cut!, in gebruik bij sommige EO-regisseurs

Pay-off

Afwerking van een set-up

Pick-up (PU)

1Draaitafel;
2take, startend op een later punt dan de eerste take, puutje

Pinky

Op de set uitgedeeld gekleurd inlegvel met (ten opzichte van het shootingscript) gewijzigde scène(s), ook wel blauwtje (afhankelijk van de papierkleur)

Plot

1Feitelijke weergave van de ontwikkeling van een verhaal of constructie van een mysterie;
2oplossing van een mysterie

Polish

1Lichte herziening van een script;
2een licht herzien script

Pompen

1Het kortstondig versterken van vooral de hardere geluiden, bijwerking van een (slecht afgestelde) audio-expander;
2het met zichtbare moeite opwekken van echte tranen door een acteur

Postproductionscript

Script naar de definitief gemonteerde versie, ook releasescript of postshootingscript

Projectie

De mate waarin een acteur volume geeft aan een dialoog(zin). Een geluidsman, zowel op de set als in de ADR, kan aan een acteur vragen om een zin minder of (meestal) meer projectie te geven, bedoelende dat de zin moet worden uitgesproken alsof de gesprekspartner fysiek verder weg staat

Prompter

Tekstprojectie in optische as van camera, zodat de presentator zijn tekst niet uit het hoofd hoeft te leren, ook autocue

Protagonist

Hoofdpersoon

P.U.

Pick-up, take, startend op een later punt dan de eerste take, puutje

Punchline

Laatste doeltreffende tekstregel

Puutje

Take, startend op een later punt dan de eerste take, afko van pick-up (P.U.)

Raamvertelling

Verhaal dat dient als omlijsting van een of meer andere vertellingen

Realisator

Vlaams voor regisseur

Reality-tv

Tv-registratiesoort veelal gekenmerkt door gebrek aan spectaculaire gebeurtenissen, meestal binnen een dag opgenomen in een arena waarin spektakel wel kon worden verwacht

Releasescript

> Postproductionscript

Retake

Hernieuwde poging tot het maken van een shot (nadat eerst andere shots zijn gedraaid)

Roadmovie

Film waarin de hoofdpersonages zowel fysiek als mentaal op weg zijn en daarbij met zichzelf worden geconfronteerd en de plaats van bestemming bij voorkeur gelouterd bereiken

Rood

1Kleur synoniem met 'opname'; over * gaan: direct opnemen, zonder uit te proberen;
2'Rood rood kleuren' of 'Rode rozen rood kleuren', iets, wat op zich al duidelijk is, benadrukken

Running gag

Steeds terugkerende grap

Runout

Uitloop van film uit de camera

R.V.C.

Rechts van camera, aanduiding in continuïteitsrapport (D.C.R.) dat acteur rechts (voor de kijker) langs de camera kijkt

Scenario

Filmverhaal waarin de handelingen en de gesproken dialoog van de personages nauwkeurig en gedetailleerd zijn vastgelegd

Scenarist

1Scenarioschrijver;
2authoring-applicatie voor DVD's van Sonic

Schaar van Wember

Door wetenschapper Wember onderzocht verschijnsel dat informatie in beeld en informatie in geluid niet al te ver uiteen mogen lopen (divergeren), omdat anders de boodschap van (een van) beide verloren gaat (b.v. een commentaarstem onder een verzameling archiefmateriaal, waarbij de beelden te weinig relatie hebben met de inhoud van de tekst)

Scène

Afzonderlijk onderdeel van een scenario, dat zich afspeelt op één locatie; dramatische eenheid

Screentest

Beeld- acteertest van personen, gefilmde auditie, onderdeel van de casting

Screentime

Uiteindelijke lengte van film of van een scène

Script

1Filmverhaal (het *), scenario;
2afkorting van scriptgirl of script supervisor (de *)

Script doctor

Verbeteraar (hopelijk) van scenario's

Script(girl)

Dame belast met administratie van de shooting, in NL meestal gecombineerd met de bewaking van de continuïteit tijdens de opnamen (een functie die al lang niet meer specifiek aan dames is voorbehouden), ook script-continuïteit, continuity, script of script supervisor

Script supervisor

Persoon belast met de administratie van de shooting (zoals de DCR's, de uitlijning van het script, bijhouden van de geschoten metrage, de geschoten screentime, enz.); in NL meestal gecombineerd met bewaking van de continuïteit, meestal afgekort tot script(girl)

Sequence

Groep van bij elkaar horende scènes

SER

Series, afkorting voor een verzamelklap

Serial

1Serieel; 2. televisieserie met een over alle afleveringen doorlopende hoofdplot, vgl. series

Series

Televisieserie met in elke aflevering een afgerond onderwerp en plot, vgl. serial

Set-up

1Expositieaspect dat later in het verhaal een gevolg heeft (de pay-off);
2camera-positie;
3verhoogd zwartniveau in sommige varianten van NTSC

Shooting-script

Laatste scenarioversie, aan de hand waarvan de opnames beginnen

Shootout

Climax-scène in een western

Single play

TV-drama met op zichzelf staand plot van 25-50 minuten (i.t.t. serie)

Sitcom

Type televisiekomedie, waarin een vast ensemble van personages in verschillende komisch bedoelde situaties terecht komt (goedkoop, want meestal slechts een enkele locatie)

Slapstick

Komedievorm waarbij de humor voortkomt uit fysieke interacties, veelal gepaard met overdrijving van (uiteindelijk onschadelijk) geweld jegens personen. Vernoemd naar een apparaat dat clowns gebruiken: twee platen die hard tegen elkaar klappen als op iemands achterwerk wordt gemept

Slate

Letterlijk een leitje.
1Deel van de klap waarop de informatie staat;
2informatieblok in de aanloop van een videomaster, met inhoudelijke en technische gegevens

Slatenummer

Nummer van shot in draaivolgorde

Sleutelscène

Scène waarin de sleutel tot de oplossing wordt aangedragen (Eng. Keyscene)

Soortelijk gewicht

(van een item): Relevantie-niveau

Soundbite

Kort tekstcitaat

Spoorboekje lopen

Zonder intenties spelen van een scène t.b.v. de crew

Spotten

Het doornemen van opgenomen materiaal en het noteren van de tijdcodes van bruikbare gedeelten, ook loggen (Vlaams: 'toppen')

Stem van god

Voice over (vaak negatieve connotatie)

Storyboard

Uitgetekend draaiboek, het stripverhaal

Storyscript

Scenario voorafgaande aan shooting script

Surprise

Onthulling van een niet aangekondigd plotelement, vgl. suspense

Suspense

Spanningsopwekkende informatievoorsprong bij de toeschouwer, waardoor (op zich triviale) scènes onder spanning komen te staan

Swiebertje-effect

Het verschijnsel dat een een acteur (/m/v) een leven lang kan worden geassocieerd met één enkele overbekende rol, en derhalve nauwelijks meer iets anders te spelen krijgt; vernoemd naar Joop Doderer, die twintig jaar lang op televisie te zien was in de titelrol van de tv-serie Swiebertje, > ook typecasting

Synopsis

Korte verklaring van het verhaal in twee à drie pagina's met als doel de lezer te interesseren voor het script. Het verhaal dient chronologisch te worden verteld. Het plot dient helder te zijn

Take

1Poging tot het maken van een shot;
2schakelmoment (video)

Talent

(VS/commercials) Acteur, actrice of model

Tegenshot

Shot van tegenspeler, ook contrashot, reverse angle

Treatment

Eerstvolgende schrijffase na de outline, die voor een gewone speelfilm 15 tot 30 pagina's beslaat. In een treatment worden de dramatische opzet, het thema en het plot duidelijk gemaakt

Treatment reader

Amerikaanse studiofunctionaris, die de hele dag pockets leest en daarvan een verslagje maakt voor de bonzen. Van enkele treatments wordt een synopsis gemaakt om te kunnen bepalen of ze er een dure scenarist op gaan zetten

Typecasting

Clichématig invullen van rollen

Uitdraaier

TV-regisseur, die alleen registreert en niets regisseert

Uitgelijnd script

Script waarin met lijnen de gefilmde découpage-indeling is aangegeven

Uitkazen

Een scène vanuit alle instellingen (camerahoeken) in zijn geheel draaien

Vedra

Vereniging van Film- en Televisiedramaturgen

Verjoopen

Het publiek door middel van een dialoog nog even uitleggen wat ook weer het precieze centrale conflict is, genoemd naar een groot Nederlands televisieproducent

Versoaping

Neiging van producenten en regisseurs om populaire televisie-acteurs te casten

Verzamelklap

Diverse shots (meestal mute) onder één slate- en takenummer

VEVAM

Vereniging ter Exploitatie van Vertoningsrechten op Audiovisueel Materiaal

Video assist

1Systeem waarmee op een externe monitor het plaatje van een filmcamera kan worden bekeken (en opgenomen);
2operator van een video assist-systeem

Video village

Plaats van de video-assist op de set

Vingerinstituut

Koosnaam voor het Binger Filmlab, v/h het Maurits Binger Filminstituut

Voice-over

Vertelstem

Voxpop

De stem des volks, straatinterviews

Wember

> Schaar van Wember

Whodunit

Genre dat zijn spanning voornamelijk moet hebben van de vraag wie de dader is

Wil je koffie, ja lekker

Verzamelterm voor nutteloze, oninteressante dialogen, als in 'Die zin is toch een beetje wil-je-koffie-ja-lekker', ook wel 'Komt u binnen, gaat u zitten, wilt u koffie?'

Witte pater

Passage, element of personage in een film dat een overblijfsel is uit een oude scenarioversie, maar per ongeluk niet is verwijderd en dat geen enkele dramatische betekenis (meer) heeft, en in de montage niet meer zonder aanmerkelijke schade is te verwijderen. Zo genoemd naar dit personage in de film 'Als twee druppels water' van Fons Rademakers

Wrangler

Eigenaar van een dier, die heeft gemeld dat dit dier alles kan wat de filmmaker heeft bedacht, maar waaraan in de postproductie meestal nog veel moet gebeuren

Zomercliff

Laatste aflevering van het seizoen van een soap-serie, > ook cliffhanger